تقریب ریاضی ششم

تکالیف درسی از منظر تعداد دانش آموزان درگیر به سه دسته تقسیم می شود:

1-   تکالیف عمومی : تکالیفی که برای تمامی دانش  آموزان کلاس در نظر گرفتـه می شود.

2-   تکالیف گروهی : امروزه فعالیت گروهی در کلاس درس بسیار مورد اقبال معلمان است. معلمان تلاش می کنند تعداد محدودی از دانش آموزان را دریک گروه سازمان داده وآنها را برای اجرای فعالیتهایی به مشارکت وادار کنند. تکالیف گروهی براساس نوع گروه وهدف گروه ارائه می شود. مهم این است که تکالیف گروهی باید قابلیت انجام گروهی را نیز داشته باشد وآنها را به تعامل وهمفکری وادارد.

3-   تکالیف انفرادی : این تکالیف براساس شناخت معلم از ویژگیهای دانش آموز ارائه می شود. وجود تفاوتهای فردی در بین دانش آموز، این دسته از تکالیف را ضروری می نماید.

     معلم می تواند براساس شناختی که از دانش آموز خاصی پیدا کرده است و به فرض او را در یک زمینه ضعیف دیده برایش تکلیفی تعیین کند تا ضعفش جبران شود. یا این که برعکس، دانش ‌آموزی که در زمینه ای قوی است و می توان تکالیف ویژه ایی برایش در نظر گرفت. مثلاً در مهارتهای هنری می تواند برای کودکی که شایستگی خاصی در رشته ای از خود نشان داده، تکلیف ویژه ایی پیشنهاد کند.همچنین بر اساس نیاز کلاس و بر اساس انتظارات آموزشی می تواند تکالیفی برای گروه یا همة کلاس طراحی کند.

تکالیف درسی را از نظر محتوا می توان به چهار گروه تقسیم کرد :

1-  تکالیف تمرینی: این نوع تکالیف، قدیمی ترین ورایج ترین تکالیف درسی در مدارس هستند. معمولاً به صورت کتبی وبرای تثبیت یادگیری به روش تکرار وتمرین اجرا می شود. این تکالیف در صورت کثرت استفاده، ملال انگیز وخسته کننده است و اگر بیش از حداستفاده شود، همان مشقهای پرمشقتی است که همه ما تجربة آن را در ذهن داریم؛ لذا ازاین نوع تکالیف در حــد واندازه خود باید اســتفاده کرد وپیشنهاد می شود، بیشتر این گونه تکالیف در مدرسه اجرا شود.

2

-  تکالیف آماده سازی وآمادگی : این گونه تکالیف بیشتر برای درسهای روزهای بعد به کار می رود؛ مثلاً اگر قرار است هفته آینده، درس گیاهان تدریـس شـود شما می توانید از پیش به دانش آموزان خودبگویید که بخش گیاهان را ورق بزنند یا این که تعدادی برگ یا دانه گیاهان را جمع آوری کرده، به کلاس درس بیاورند ویا تکالیفی شبیه این را اجرا کنند. شما بااین کار درآنها آمادگی ایجاد کرده اید.

3-  تکالیف بسطی وامـتدادی: این نوع تکالــیف شاگردان را از سطح کلاس بالاتر می برد ودانش ومهارت وتجربه آنها را توسعه می دهد. این تکالیف می تواند به صورت پروژه به دانش آموزان، ارائه شود. مثلاً به دانش آموزانی گفته شود که در کتابخانه کتابی درباره سنگها پیدا کنند وقسمتهایی از آن را به کلاس، ارائه دهند.

4-  تکالیف خلاقیتی: این تکالیف دانش آموزان را وادار می کند با روش و راه جدیدی کاری را انجام دهد یا اثر کاملاً جدیدی از خود ارائه دهند. در درس هنر این تکالیف جایگاه خاصی دارد.[1]

به طور کلی تکلیف در واقع فراهم کردن موقعیتهای مناسبی است که در آن دانش آموز به تقویت و بسط دانشها و مهارتهای خود می پردازد که می تواند در کلاس درس ، مدرسه (کارگاه ، کتابخانه ، آزمایشگاه و ...) و یا در منزل باشد. گرچه معلم در هنگام ارائه تکلیف، مستقیماً قصد ارزشیابی از دانش آموز را ندارد، اما به راحتی می توان تصور کرد که محصول این فعالیت هرچه باشد منبع مناسبی برای کسب اطلاعات از وضعیت یادگیری دانش آموز است.

   بر این اساس تکالیف درسی، یکی از ابزارهای مهم ارزشیابی توصیفی است و بررسی تکالیف درسی به وسیله معلم اطلاعات ارزشمندی از عملکرد دانش آموزان به دست می دهد.. ارزیابی از تکالیف درسی باید براساس روش مورد نظر دراین رویکرد صورت گیرد که همان روش ارائه بازخوردهای توصیفی است . بررسی تکالیف همراه با اظهار نظر معلم  بر کیفیت کار می افزاید. معلم در زمینه ضعفها وقوتهای کار توضیحاتی می دهد که عمدتاً تشویق کننده است و در عین حال باید حاوی رهنمودهایی باشدکه به دانش آموز کمک می کند تا کیفیت کارهایش بهتر شود. باید از تمامی اشکال تکالیف درسی در کلاس درس استفاده شود. تکالیف انجام شدة دانش آموز  با تشخیص معلم در پوشه کار نگهداری شود. اگر گروه خاصی از نوع تکالیف انجام شده طی یک دوره زمانی درکنار هم قرار گیرد، می توان برمبنای آن چگونگی پیشرفت دانش آموز را مطالعه کرد ونظر داد.

    از آنجا که کمک بیش از حد ویا حتی انجام تکالیف توسط والدین پدیده ای شایع است، معلمان می توانند با توجیه دقیق والدین که هدف این تکالیف چیست و هدف ارزشیابی از این تکالیف چیست، والدین را به برخورد عاقلانه با تکالیف درسی، دعوت کنند.

پرسیدن [2]

        مهارت دیگر و شاید ابزار دیگری که می توان آن را در راستای اهداف ارزشیابی توصیفی به کار گرفت و در مقایسه با ابزارهای دیگر کمی غیر عادی به نظر می رسد، مهارت" پرسیدن " است. گاهی آن را پرسش و پاسخ[3] می نامند. در حقیقت ما این روش را تحت عنوان روشهای تدریس شناخته ایم که به لحاظ تاریخی به سقراط، فیلسوف یونان باستان، نسبت داده می شود. در حقیقت آموزش سقراطی از طریق دیالوگ[4] یا گفتگو انجام می گرفته است. سقراط با پرسیدن پرسشهایی حساب شده با کشف میزان درک شاگرد از مسئله یا موضوع و میزان خطا و صواب اندیشه اش، او را به سمت اصلاح اندیشه و تفکر خود سوق می داد. به سخن دیگر گفتگو و یا پرسیدن ایجاد یک حلقه بازخورد مستمر است که موجب  توسعة شناخت معلم ازدرک و فهم دانش آموز از مفاهیم و موضوعات می باشدو معلم در این میان، از دانش آموز به صورت غیر مستقیم ارزشیابی می کند. هر پرسش در واقع برای ارزشیابی پاسخ دانش آموز انجام می گیرد تا دانش آموزان به سمت درک وسیع تر موضوع و مفهوم حرکت کنند. این نکته نشان می دهد که ارزشیابی و تدریس از همدیگر جدا نیستند و هر دو فرایندی هستند که با هم به پیش می روند و با هم به نتیجه می رسند.

آنچه در اینجا اهمیت دارد ، عدم خلط این مفهوم با مفهوم پرسشهای مستمر است که در منابع  ارزشیابی سنتی ما بسیار از آن یاد می شود . در  آیین نامه های امتحانات گذشته در دهه 20 این مفهوم وارد ادبیات ارزشیابی ما شد و منظور از این پرسشها همان سؤالاتی است که معلم در کلاس درس ، بعد از تدریس از دانش آموزان می پرسید و نتایج آنها را به صورت نمره و یا گاه رتبه ثبت می کرد . این موضوع نیز به همراه ارزشیابی مستمر، مجدداً طرح و بحث شد که به لحاظ مفهومی تفاوتی با همدیگر نداشت. درک و برداشت عموم معلمان از پرسشهای مستمر ، همین سوالاتی است که هر جلسه از محتوای دروس تدریس شده پرسیده می شد. گاهی اوقات معلمان همین پرسشها را به صورت کتبی اجرا می کردند، اما این شیوه یا ابزار یعنی پرسیدن ، تفاوت ماهوی با آن دارد. در این شیوه هر پرسش و هر پاسخ می تواند بازخوردی برای طرف مقابل ( معلم یا دانش آموز ) باشد و در مسیر شکل گیری و توسعه یادگیری، حرکت نمایند . یکی از مشکلاتی که در به کارگیری این روش وجوددارد این است که معلمان هنگام پرسیدن، وقت کمی به دانش آموزان می دهند تا درباره سوال فکر کنند و این باعث می شود که دانش آموز به خوبی درگیر موضوع نشود.

 پرسیدن مؤثر از مؤلفه های مداخله های برنامه ریزی شده معلمان است که دانش آموزان را درگیر عمیق تر فعالیت یادگیری می نماید . معلم با شنیدن پاسخهای دانش آموز ، از میزان درک و فهم او از موضوع، آگاهی می یابد و از ضعفها و بدفهمیهای آنان مطلع می شود؛ مثلاً پس از شنیدن پاسخی از دانش آموز ، اگر چنین سوالی از وی بپرسید که : " چرا شما این گونه فکر می کنید ؟ " . درگیری بیشتری را برای دانش آموز ایجاد خواهد کرد پاسخ دانش آموز_ اگر معلم فرصت فکرکردن به او بدهد _می تواند تصویر روشن تر از بینش و تفکر خود ارائه دهد و به سخن روشن تر فرصت گرانبهایی است که دانش آموز اندیشه خود را از طریق دریافت بازخوردهای معلم، گسترش دهد.

برای تقویت مهارت پرسیدن چند نکته زیر باید مورد توجه واقع شود :

1- بیشترین تلاش و کوشش خود را مصروف سوالاتی بکنید که موجب کاویدن و مطالعه مسائل مهم شود ، تا رشد فهم و قدرت تفکر دانش آموزان تقویت شود؛ به سخن دیگر سوالاتی که در سطح حافظه ، فهم باشد، چنین تأثیری را به همراه ندارد. مثلاً به جای پرسیدن این گونه که « آیا هفت عدد اول[5] است ؟» و کودک بگوید «بله » یا « نه» بپرسید:« چرا 7 عدد اول است ؟ » زیرا این سوال دانش آموز را وادار می کند دانش خود را درباره عدد اول مرور کند و همچنین نیازمند آن است که درک خود را از عدد اول نشان دهد و با عدد مورد نظر یعنی عدد 7 ،مقایسه کند. این کار برای ارزشیابیِ درک و فهم دانش آموز فرصتی فراهم می آورد و شما با سوالات بیشتر می توانید حتی درک و فهم آنها را گسترش دهید. این سوال که در مثال فوق آمده، می تواند ساختار تعداد زیادی سوال مشابه را به شما نشان دهد که مثلاً : « چرا الف نمونه ب است » سوالاتی از این دست را می توان به شرح زیر مثال زد :

-  چرا این. .. صحیح است ؟

-  می توانید توضیح دهید که چگونه ....

-  تفاوتها و شباهتهای ... کدامند ؟

2- فرصت پاسخگویی را افزایش دهید تا دانش آموزان فرصت فکرکردن پیدا کنند. افزایش مدت زمان پاسخگویی به سؤالات، فرصت درگیری را به دانش آموزان می دهد و پاسخهای آنان را قوی تر و محکم تر می نماید .

3- از همه دانش آموزان انتظار پاسخگویی داشته باشید. به عبارت دیگر، اجازه ندهید تنها افراد محدودی پاسخگوی سؤالات شما باشند .

4- پاسخهای صحیح یا اشتباه دانش آموزان ، هر دو می تواند شما را در شناخت میزان درک و فهم دانش آموزانتان کمک کند؛ زیرا هدف اصلاح متأملانه و متفکرانه است ، نه این که در لحظه اول پاسخ درست را دریافت نمایید .

5- توجه داشته باشید که این پرسشها و پاسخها عمدتاً شفاهی است. گرچه می توان در برخی موارد به صورت کتبی، اجرا و پاسخها را تحلیل کرد .

به کارگیری ابزارهای متعدد

      توصیه دیگر این که معلم نباید تنها به ابزار آزمونهای کتبی بسنده نماید. این آزمون فقط گوشه‌ای از زوایای پنهان عملکرد دانش‌آموز را روشن می‌نماید و شناخت بهتر و دقیق‌تر، مستلزم به کارگیری ابزارهای دیگری است که امروزه معلمان علاقه مند ابزارهایی مانند مشاهده ،  پوشه کار ، آزمون عملکردی  و مانند اینها را به کار می‌برند. این ابزارها تصویر دقیق‌تری از فرآیند یادگیری و نتایج حاصل از تلاشهای دانش آموز را برای معلم ارائه می‌دهد ( بازرگان ، 1382) (خوش خلق،1382).

این روشها و ابزارها به روشهای کیفی معروف هستند که در مقابل روشهای کمی ، آزمونها ، قرار می‌گیرند. ترکیب این دو ابزارها در ارزشیابی تحصیلی، تصویر نسبتاً‌ واقع بینانه از خصوصیات دانش‌آموز فراهم می‌آورد .

در این قسمت، نکاتی مختصر و مفید در باره به کارگیری ابزارهای مذکور، طرح می شود.

پوشه کار

پوشه کار مجموعه ای از مواد تولید شده دانش آموز است که در یک دوره زمانی خاص جمع آوری شده است که به معلم اجازه می دهد تا رشد فرایند یادگیری دانش آموز را در دوره مذکور ارزشیابی کند. لذا در کاربرد این ابزار، جمع آوری و سازماندهی اطلاعات و ارزیابی از آنها مهارت مهم یک معلم است. به طور کلی برای شکل گیری پوشه کار، سه مرحله قابل ذکر است:

قبل از جمع آوری مواد

در این مرحله معلم باید تصمیم هایی را درباره پوشه کار بگیرد. در واقع برنامه ای را برای تولید پوشه تدوین نماید.

-  محتوای پوشه کار چیست؟

در اینجا معلم باید مشخص کند که پوشه کار به یک درس اختصاص دارد یا به چند درس؟ یعنی در مجموع پوشه دارای چه بخش هایی باشد. در صورتی که پوشه کار را برای چند درس تهیه می کنید، بهتر است برای هر درس، بخشی را در  پوشه کار  اختصاص دهید تا مواد جمع آوری شده از همدیگر مجزا شود. این کار ارزشیابی شما را آسان تر کند.

-  چه موادی را در پوشه قرار می گیرد؟

-  بهتر است مشخص شود که چه موادی باید در پوشه قرار داده شود و این مواد چه ویژگی داشته باشد. مثلا ممکن است شما تصمیم داشته باشید بهترین آثار دانش آموزان را در هر مرحله در پوشه نگهدارید. این کار را می توانید به کمک خود دانش آموز انجام دهید. به طور کلی باید محدودیتهایی را برای موادی که در پوشه نگهداری می کنید تعیین نمایید، در غیر این صورت پوشه کار به سختی قابل تنظیم بوده و مدیریت آن  مشکل خواهد شد.

-  بهتر است پوشة مناسبی که با اهداف شما سازگار باشد، انتخاب کنید. مثلا اگر قصد دارید برای چند درس پوشه کار واحدی را سازماندهی کنید، پوشه ای را انتخاب کنید که چند لایه داشته باشد.

در حین جمع آوری مواد

-  در طول مدتی که پوشه کار در حال آماده شدن است، موادی را که برای پوشه کار دانش آموز انتخاب می کنید، تاریخ و یادداشت(بازخوردکتبی)داشته باشد. در این یادداشت ضعف و قوت کار و رهنمودهای مورد نیاز را بنویسید.

-  بهتر است حجم مواد داخل پوشه کار را زیاد نکنید؛ یعنی تمامی آثار دانش اموزان  را در آن قرار ندهید بلکه مناسب ترین اثر را که با اهداف ارزشیابی سازگار باشد، انتخاب کنید.

-  از دانش آموز برای تنظیم و مدیریت  پوشه کار  استفاده کنید.

-  هر از چند گاهی، پوشه کار دانش آموز را به رؤیت والدین برسانید و از آنها بخواهید که دیدگاه هایشان را درباره فعالیت کودکانشان بنویسند.

در پایان و هنگام ارزشیابی

- هنگام ارزشیابی از محتوای پوشه کار بهتر است فهرستی از انتظارات آموزشی که برای آنها موادی را در پوشه قرار داده اید، تهیه نمایید و بر اساس نشانه های هر یک از انتظارات که در پوشه کار  مشاهده می کنید بر طبق مقیاس چهار قسمتی ( خیلی خوب ، خوب ، قابل قبول و نیاز به تلاش بیشتر) در باره وضعیت دانش آموز داوری کنید. مثلا اگر درباره این انتظار که « دانش آموز به خوبی می نویسد » می خواهید داوری کنید، یکی ازنشانه های تحقق این انتظار که مثلاً رعایت آیین سجاوندی (نقطه گذاری) است را در آثار وی بررسی کنید تا حدی که قادر باشید، درباره میزان تحقق انتظار فوق الذکر، داوری کنید.

- صاحب پوشه کار دانش آموز است؛ لذا در پایان سال تحصیلی پوشه و محتویات آن، باید به وی داده شود.

چک لیست ( سیاهه رفتار ) [6] و ثبت روایتی مشاهده ( واقعه نگاری ) [7]

یکی دیگر از ابزارهای مفید ارزشیابی توصیفی، ابزارهای ثبت مشاهده است. به طور کلی مشاهده یکی از مهارتهای مهم معلم علاقه مند به اجرای ارزشیابی توصیفی است. به همین دلیل آشنایی با ابزارهای ثبت مشاهده به همان اندازه اهمیت دارد. در آغاز به یکی از رایج ترین آن یعنی سیاهة رفتار یا چک لیست می پردازیم.

چک لیستهای  مشاهده عبارتند از: فهرست کردن مفاهیم، مهارتها، فرایندها و یا نگرشهای ویژه ای که شما در نظر دارید حضور یا عدم حضور آن را ثبت کنید. از چک لیستها می توانید برای ارزشیابی تکوینی یا پایانی یا تشخیصی استفاده ببرید و اگر به صورت منظم و حساب شده از چک لیست استفاده نکنید، نتایج خوبی از آن نخواهید گرفت.

- برای تهیه چک لیست ابتدا هدف آموزشی خود را مشخص نماید سپس تلاش کنید تا نشانه های تحقق هر هدف یا انتظار آموزشی را فهرست نماید. این نشانه ها همان گویه های یک چک لیست هستند.

- چک لیستهایی که تهیه می کنید ساده و محدود باشد.

- اگر می خواهید برای تمامی کلاس اجرا کنید، شکل ساده آن به این گونه است که در ستون اول نام دانش آموز کلاس را بنویسید و گویه های چک لیست را در سطر قرار دهید، به این صورت با یک برگ، چک لیستی از تمامی دانش آموزان خواهید داشت.

- تا آنجا که ممکن از چک لیستهایی استفاده کنید که به آن نیاز بیشتری دارید. بنابراین نیازی نیست از تعداد زیادی چک لیست استفاده کنید.منظور این است که تنها در مواردی که از روشهای دیگر نمی توانید برا ی ثبت شواهد پیشرفت و یادگیری دانش آموز استفاده کنید به ابزار چک لیست روی آورید؛ مثلا برای جنبه اجتماعی چک لیست کوتاه، مناسب است . اما برای اهداف جزییِ بخشی از درس ریاضی ضرورتی ندارد .

- مقدار گویه های چک لیست را محدود کنید، حداکثر 12 گویه داشته باشد.

- گویه های چک لیست، ساده و قابل فهم باشد.

- گویه های چک لیست را بر اساس نشانه های هر یک از انتظارات تهیه کنید.

- در صورتی که برای موضوعی از چک لیست استفاده می کنید، برای درک دقیق تر از وضعیت دانش آموز در طول سال دو یا سه بار چک لیستها را اجرا کنید تا از روند پیشرفت دانش آموز آگاه شوید.

- زمانی که دانش آموزان در کلاس در حال فعالیتهای یادگیری هستند، می توانید چک لیستها را اجرا کنید.

یکی دیگر از ابزارهای ثبت مشاهدات معلم، واقعه نگاری است. ثبت رویداد، ابزار مناسبی برای ثبت وقایع و رویدادهایی است که گهگاه معلم در عرصه کلاس و مدرسه مشاهده می نماید. این رویدادها برای تصمیم گیری و داوریهای بعدی منبع مفیدی هستند؛ لذا بر خلاف چک لیستها این ابزار به صورت منظم استفاده نمی شود. عمدتا رفتارها و فعالیتهای خاصی که از کودک سر می زند موضوع خوبی برای ثبت رویداد است. مثلا ممکن است معلم تصمیم بگیرد از چگونگی مهارت دانش آموزی در کار با میکروسکوپ، گزارش توصیفی تهیه نماید. به هر حال، موقعیتهای زیادی در کلاس وجود دارد که معلم می تواند از آنها گزارش مشروح تهیه کند و نشان دهد که رشد و پیشرفت دانش آموز در یک مهارت خاص چگونه است. برگه های ثبت گزارش شما ممکن است نشان دهد که «مهرداد» در بسیاری از موارد در بیان افکار و نظریات خود مشکل داشته است و به عنوان یک نتیجه از این گزارش شما تصمیم می گیرید درباره علل مشکل «مهرداد» مطالعه بیشتری انجام دهید یا به والدین و مدیر مدیر مدرسه مشکل را گزارش دهید. به چند نکته مهم در خصوص استفاده از این ابزار، توجه کنید.

- گزارش شما باید دارای تاریخ، توصیف عینی رویداد و تفسیر رویداد باشد. در بخش توصیف، آنچه واقعا رخ داده است را بنویسید. سپس تفسیر خود را از آن رویداد بیان کنید. در بخش تفسیر، می توانید به دلایل احتمالی و راه حلها یا نتایج مثبت و منفی آن اشاره کنید.

- هنگامی که دانش آموزان مشغول فعالیت هستند شما می توانید رویدادهای مورد نظر را ثبت کنید یا هنگامی که دانش آموزان در کلاس نیستند؛ این کار را انجام دهید.

- اشکال و شیوه های مختلفی برای ثبت گزارش وجود دارد. یکی از بهترین روشها این است  که دفترچه ای با تعداد اوراق مناسب تهیه کنید. و بر حسب نام خانوادگی دانش آموزان به شکل الفبایی تنظیم کنید. ( مانند دفترچه تلفن ) و به هر دانش آموز چند برگ اختصاص دهید. در این شیوه به راحتی می توانید گزارشهای مربوط به هر دانش آموز را در چند برگ اختصاصی ثبت کنید و در صورت نیاز، به راحتی  به آنها دست یابید.

- بهتر است اطلاعات ثبت شده در دسترس دیگران ، حتی والدین، نباشد.

- هنگام تهیه گزارش، واقع بینانه توصیف کنید، توجه به ضعفها و یا قوتها به تنهایی تصویری یک سویه از دانش آموز به دست می دهد.

آزمون های عملکردی 

در ارزشیابی عملکردی ، از دانش آموزان خواسته می شود که درگیر تکالیف پیچیده شوند یا چیزی را تولید نمایند. بسیاری از این نوع ارزشیابیها در محیطهای واقعی رخ می دهد ویا این که به سطح بالای مهارتهای مورد نیاز زندگی توجه می نماید (Detal,etal,1991).

آزمونهای عملکردی انواع گوناگونی دارد . برخی از مهمترین آنها به شرح زیر است:

-        آزمون عملکردی کتبی، در این نوع آزمون معلم از دانش آموز می خواهد گزارشی را ارائه دهد ، نقشه ای را رسم نماید یا داستان کوتاهی را بنویسد.

-        آزمون عملکرد با نمونه کار، در این شیوه از شاگرد خواسته می شود حاصل فعالیت عملی خود را ارائه دهد؛ مثلاً مکعبی را با ابعاد مختلف بسازد ، متنی را ترجمه کند ، اطلاعاتی را درباره موضوعی گردآوری کند و آن را در جدولی خلاصه و طبقه بندی نماید یا ماده شیمیایی جدیدی را بسازد .

-        آزمون عملکردی در موقعیتهای شبیه سازی شده، در این نوع آزمونها در موقعیتی غیر واقعی از دانش آموز خواسته می شود که فعالیتی را انجام دهد؛ مثلاً از دانش آموزان خواسته می شود که نامه ای را نوشته ، در پاکت قرار داده ، طبق روش معمول آدرس و مشخصات خود را بنوسید و در صندوق پست بیندازند. این صندوق می تواند در کلاس به صورت نمایشی، ساخته شود.

گرچه این تقسیم بندیهای دقیق نیستند، اما به معلم در شناخت تنوع اشکال این آزمونها کمک می نماید.

     بدین سان آزمونهای عملکردی به معلم کمک می کند از مهارتها و میزان درک و فهم دانش آموزان ارزشیابی به عمل آورد. با این شیوه از عملکرد دانش آموزان ارزشیابی واقعی صورت می گیرد. اما تهیه و اجرای آن نیاز به اندکی مهارت و دقت است. در صورتی که معلم قادر باشد آزمونهای خوبی طراحی و اجرا کند، اطلاعات ارزشمندی از چگونگی یادگیری دانش آموز کسب خواهد کرد. البته، دانش آموزان باید برای اجرای چنین آزمونهایی آماده شوند. در طراحی آزمونهای عملکردی باید به نکاتی توجه نمود که در زیر به آنها اشاره می شود:

- اهداف آموزشی مورد نظر را معین نمائید. هدف آموزشی باید مهم و اساسی باشد.

- تکلیف یا فعالیت مناسب با هدف مورد نظر را مشخص کنید؛ یعنی فعالیتی را تعریف کنید که نشان از تحقق هدف مورد نظر باشد. مثلا اندازه گرفتن مساحت زمین بازی در حیاط آموزشگاه به وسیله متر.

- دانش پیش نیاز تکلیف مورد نظر، مشخص شود و برای معلم روشن شود که دانش آموز پیش نیاز را کسب نموده است؛ مثلاً در تکلیف فوق با مفاهیم طول و سطح آشنا شده باشد.

- دانش و اطلاعات لازم برای انجام آزمون عملکردی را نیز فرا گرفته باشد؛ به عنوان مثال اگر آزمون به اندازه سطح و طول مربوط می شود، بدیهی است که دانش آموز باید اطلاعات لازم در خصوص اندازه گیری و واحدهای مربوط را داشته باشد.

- فرایند اجرای آزمون را برای دانش آموزان به دقت توضیح دهید.می توان آن را به صورت دستورالعملی بر روی کاغذ نوشت.

- مواد و وسایلی را که دانش آموز، برای انجام و اجرای آزمون نیاز دارد، مشخص نمایید.در مثال فوق متر ، کاغذ یادداشت و قلم، وسایل مورد نیاز است.

- روش ارزشیابی از محصول کار دانش آموز را مشخص سازید در این خصوص ضروری است که ملاکها و معیارهایی که نتیجه نهایی باید داشته باشد، روشن شود؛ لذا بازخوردی توصیفی از نتیجه کار به دانش آموز داده می شود. برای ارزشیابی از محصول کار دانش آموزان باید ویژگیهای محصول را کاملاً مشخص نمایید و این ویژگیها یا ملاکهای محصول مناسب به اطلاع دانش آموزان رسانده شود . این کار باعث می شود دانش آموزان، تصور روشنی از کار و هدف فعالیت خود داشته باشند و حتی بتوانند خود را در حین فرایند یادگیری ارزشیابی کنند .

ارزشیابی عملکرد، فرصت مناسبی را فراهم می آورد که فرآیند فعالیت دانش آموزان ارزشیابی و بررسی شود.

آزمون های مداد – کاغذی

به طور سنتی در کشور ما و بسیاری از کشورهای دیگر ارزشیابی با امتحان به ویژه امتحانات کتبی، مترادف بوده است . اشکال اساسی در این بود که ابزار ، تنها وسیله جمع آوری اطلاعات تلقی می شد . در این رویکرد آزمونهای سنتی مانند آزمونهای چند گزینه ای ، کوتاه پاسخ ، تشریحی و مانند اینها نیز برای معلم کاربرد دارد و معلم می تواند از اطلاعات حاصله در راستای اهداف ارزشیابی، استفاده نماید. برای بهره گیری بهتر و بیشتر چند نکته ضروری تذکر داده می شود:

- در تهیه این آزمونها ، به سؤالاتی که تنها سطح حافظه و فهم را می سنجند، اکتفا نکنید و سطوح بالاتر را نیز مورد توجه قرار دهید .

- موقعیت اجرای این آزمونها به گونه ای باشد که ایجاد اضطراب ننماید. بهتر است آن را به عنوان یک فعالیت یادگیری تلقی نمائید تا دانش آموزان، دچار اضطراب نشوند.

- به عنوان یک ابزار محوری در ارزشیابی از آنها استفاده نکنید.

- نتایج این آزمونها را به صورت توصیفی بازخورد دهید و از آنها بخواهید که ضعفهای خود را اصلاح کند؛ لذا نیازی به نمره دادن نیست.

- اشکال مختلف اجرای این آزمونها را در کلاس درس تجربه کنید و بر این اساس به دانش آموزان بفهمانید که هدف از اجرای این آزمونها بهبود عملکردشان در یادگیری است. اشکالی مانند آزمون در خانه[8]، آزمون گروهی و آزمون کتاب باز[9].

سؤالات آزمون کتاب باز به نحوی طراحی می شود که دانش آموزان تنها از کتاب می توانند راهنمایی بگیرند نه جواب سؤالات را؛ لذا طرح پرسشهای این نوع آزمونها دقت خاصی را طلب می نماید . هم اکنون در بسیاری از مدارس، این گونه آزمونها تحت عنوان پلی کپی یا  تکلیف آدینه رایج است. این آزمونها می تواند دانش آموزان را با اهداف آموزشی به صورت فعال تری درگیر نماید و درک و فهمشان را از مفاهیم مورد نظر افزایش دهد.

-  در بررسی نتایج این آزمونها می توانید از روش خودسنجی و همسال سنجی استفاده کنید .

- آزمونهای کتبی مجموعی را در مواردی استفاده کنید که بخواهید اهداف شناختی را در سطح و حدود پایین، بررسی و ارزشیابی کنید.

استفاده از روش خودسنجی و همسال سنجی

      بهتر است معلم از روش خود سنجی و همسال سنجی نیز بهره‌ببرد؛ یعنی هر از چندگاهی از دانش آموز بخواهد عملکرد ( آثار و نتایج فعالیت‌های یادگیری) خود را ارزشیابی نماید. این روش باید با دقت و وسواس به کار گرفته شود. اساسی ترین شرط ضروری برای استفاده از روش خودسنجی آگاهی دانش آموز از معیارها و ملاکها است .

 خودسنجی عبارتست از ارزشیابی فرد از عملکرد و فعالیتهای یادگیری خودش و همسال سنجی عبارتست از ارزشیابی دانش آموز از عملکرد و فعالیتهای یادگیری همسالانش. هدف اساسی این دو روش ایجاد احساس مسئولیت بیشتر نسبت به یادگیری خود و همسالان است. همچنین خودآگاهی و افزایش حس مراقبت از فرایند یادگیری نیز از اهداف دیگر به کارگیری این دو روش است. پژوهشی نشان داده است که ترکیب خودسنجی با ارزشیابی معلم بر عملکرد یادگیرنده تأثیر مثبت دارد (Olina,2002) .

 بر این اساس بهتر است معلم بر خودسنجیها و همسال سنجیها نظارتی داشته باشد و خود هم از عملکرد دانش آموزان ارزشیابی به عمل آورد .

در همسال سنجی، رشد خودآگاهی دانش آموز را به دامنه های دیگر می کشاند؛ زیرا در هنگام داوری درباره عملکرد دانش آموز دیگر، احساس مسئولیت خواهد کرد که داوری اش دقیق تر باشد. در عین حال بررسی و تحلیل عملکرد همسال، خود یک فعالیت فکری سازنده است. خودسنجی و همسال سنجی را زمانی باید به کار برد که لازم است دانش آموز نسبت به یادگیری اش خودآگاهی بیشتری پیدا کند. برای اجرای بهتر این روش به نکاتی اشاره می شود:

-    برای ایجاد زمینه مناسب اجرای خودسنجی و همسال سنجی لازم است دانش آموزان از معیارها و ملاکهای کار و فعالیت مورد ارزشیابی آگاهی داشته باشند.

-    در صورت امکان می توانید از خود دانش آموزان در تهیه معیارها و ملاکها کمک بگیرید. این کار تجربه مفیدی برای دانش آموزان خواهد بود و احساس مسئولیت آنها را گسترش می دهد.

-    تلاش کنید موقعیتی را فراهم سازید که دانش آموزان احساس آورید در ارزشیابی از کار خودشان آزاد هستند.

-    در هنگام اجرای همسال سنجی تلاش کنید شرایطی را فراهم کنید که دانش آموز احساس نماید در هنگام ارزشیابی از کار دیگران در واقع خودش را مورد ارزشیابی قرار می دهد. این باعث می شود سو گیری در کار دانش آموزان کاهش یابد، یعنی آنها باید احساس کنند همان گونه که دیگران را ارزشیابی می کنند خودشان نیز ارزشیابی می شوند.

-    سعی کنید از نتایج این ارزشیابیها در گزارش پایانی کمتر استفاده کنید. از نتایج این ارزشیابیها بیشتر در بهبود فرایند یادگیری استفاده کنید و در صورتی که برای گزارش پایانی از آنها استفاده می کنید با ارزشیابیهای خودتان ترکیب کنید.

-  فرصت خود ارزشیابی را پیوسته برای دانش آموزان فراهم سازید.

-  به دانش آموزان بیاموزید که در ارزشیابی، از بازخورد توصیفی به جای نمره یا رتبه استفاده کنند.

-  در بازخوردهای توصیفی وضعیت پیشرفت دانش آموز توصیف شود؛ یعنی ضعفها و قوتها بیان شود و در صورت امکان رهنمودهایی نیز داده شود.

 خیلی خوب –خوب –قابل قبول –نیاز به تلاش بیشتر

  [1]. جهت اطلاع بیشتر به کتاب " فرایند برنامه ریزی تکالیف درسی دانش آموزان" تالیف دکتر نادرقلی قورچیان و دیگران ، انتشارات منادی تربیت ، مراجعه نمائید.

[2] . Questioning

[3] . Q & A

[4] . Dialog

[5]. اعدادی که تنها به خود و یک بخش پذیرند عدد اول نام دارند

[6]. Check List

[7]. Anecdotal Record

[8] . Take home

[9] . Open book

منبع :http://amouzgar.com

با تشکر و خدا قوت از همه عزیزانی که در تهیه این سوالات نقش آفرینی کردنند .

100 سوال تستی قرآن ششم 

100سوال تستی کار و فن آوری 

سوال تستی هدیه آسمان درس 1-7

نمونه سوال علوم درس 1-2

نمونه سوال علوم زمین پویا 

آزمون پویا سخت کوشان  شماره 1

آزمون پویا سخت کوشان شماره 2

آزمون های پویاسخت کوشان شماره 3

75 سوال چهار گزینه ای تفکر و پژوهش 

المپیادعلمی مرحله دوم    91-92

آزمون بنیه علمی  شماره  1

آزمون بنیه علمی شماره  2

آزمون بنیه علمی شماره  3

1-4سوالات تستی مطالعات اجتماعی

 سوالات تستی علوم 1-3

 1-3سوالات تستی ریاضی 

 1-4 سوالات تستی فارسی

دانلود سوالات تفکر و پژوهش 

 سوالات تستی هدیه‌های آسمانی 

 سوالات تستی قرآن 

آزمون تستی مرآت  اسفند 93

آزمون تستی ریاضی درس 1-5

ازمون ریاضی تناسب و نسبت 

آزمون مطالعات اجتماعی دی ماه 

آزمون های تیز هوشان 8 استانها 

مسئله های کانگور  - پاسخنامه

آزمون ریاضی تستی بهمن 93

آزمون پیشرفت تحصیلی مرحله 1 سوال - پاسخنامه

آزمون پیشرفت تحصیلی مرحله2 سوال- پاسخنامه

آزمون پیشرفت تحصیلی مرحله3سوال- پاسخنامه

آزمون پیشرفت تحصیلی مرحله4سوال- پاسخنامه

آزمون پیشرفت تحصیلی مرحله5سوال- پاسخنامه

آزمون جامع ریاضی شماره 1 - پاسخنامه 

آزمون جامع ریاضی شماره 2 - پاسخنامه

 آزمون جامع ریاضی شماره 3 - پاسخنامه 

آزمون جامع ریاضی شماره 4 - پاسخنامه 

آزمون جامع ریاضی شماره 5 - پاسخنامه 

آزمون جامع ریاضی شماره 6 - پاسخنامه 

آزمون جامع ریاضی شماره 7 - پاسخنامه 

آزمون جامع ریاضی شماره 8 - پاسخنامه

آزمون جامع ریاضی شماره 9 - پاسخنامه 

آزمون جامع ریاضی شماره 10 - پاسخنامه 

 آزمون جامع ریاضی شماره 11 - پاسخنامه

 سوالات ویژه  ریاضی ششم

آزمون تستی متنوع ششم   دی

آزمون تستی ریاضی فصل4   دی  

آزمون املای فارسی درس 1-10

آزمون خوانداری و نوشتاری درس 1-9

آزمونریاضی فصل 3 

آزمون علمی ششم 

آزمون آنلاین ششم  دی 93

آزمون تستی مطالعات اجتماعی ششم   دی 93

آزمون تستی مطالعات 9-10 - پاسخنامه 

100سوال تستی ادبیات ششم 

آزمون نوبت اول انشا ششم

آزمون  نوبت اول علوم ششم 

آزمون نوبت اول مطالعات اجتماعی ششم 

تمزین زاویه ها ششم

پیشرفت تحصیلی ششم 

آزمون ترمیمی   آذر 93

آزمون ریاضی کسر ها 

آزمون تستی  ششم 

آزمون تستی  آبان - پاسخنامه

منبع : ۵ دبستانی ابتدایی

دانلود آزمون های تستی و تشریحی مربوط به خرداد ماه و آزمون نمونه دولتی و تیز هوشان

دانلود سوالات کتاب مطالعات اجتماعی   

دانلود سوالات علوم 

دانلود سوالات ریاضی

دانلود سوالات فارسی

دانلود سوالات تفکر و پژوهش 

دانلود سوالات هدیه‌های آسمانی 

دانلود سوالات قرآن 

آزمون های مستمر مهر ماه

دانلود

معلمان گرامی دیگر نگران نوشتن دفتر کلاسی برای دانش آموزانتان نباشید.

دانلود نمونه سوالات آزمون‌های نوبت دوم سری 1 پایه‌ی ششم

آزمون املا نوبت دوم سری 1 + پاسخ نامه

آزمون نگارش و انشا نوبت دوم سری 1 +پاسخ نامه

آزمون هدیه‌های آسمان نوبت دوم سری 1 +پاسخ نامه

آزمون اجتماعی نوبت دوم سری1 +پاسخ نامه 

آزمون علوم نوبت دوم سری 1 +پاسخ نامه

آزمون ریاضی نوبت دوم سری 1 +پاسخ نامه 

منبع: شاهد بندر انزلی

تهیه شده توسط اداره سنجش آموزش و پرورش کشور

هدیه‌های آسمان ششم

بیش از ۲۵۰ نمونه سوال

حجم: ۹.۹ MB

علوم تجربی ششم

در حدود ۳۰۰ نمونه سوال

حجم: ۱۵.۳ MB

مطالعات اجتماعی

بیش از ۳۵۰ نمونه سوال

حجم:۱۲.۶ MB

فارسی ششم

بیش از ۳۳۰ نمونه سوال

حجم:۱۲.۶ MB

ریاضی ششم

در حدود ۲۰۰ نمونه سوال

حجم: ۷.۶ MB

به صورت ورد  

فارسی بنویسیم  

مطالعات  اجتماعی  

هدیه آسمان   

ریاضی   

علوم

املا

پاسخنامه آزمون ریاضی تا صفحه 30 آبان 92 ............ علی اسلامی
پاسخنامه آزمون ریاضی از فصل 1تا 2 ......................... علی اسلامی
پاسخنامه آزمون اجتماعی از درس 1 تا 8 ................... علیرضا بدرخجسته
پاسخنامه آزمون ریاضی فصل 3 ................................... علیرضا بدرخجسته
پاسخنامه آزمون کاروفناوری از درس 1تا 10 ............... ❀❀❀❀❀❀❀
پاسخنامه آزمون ریاضی از فصل 1تا 3 ......................... علی اسلامی
پاسخنامه آزمون بخوانیم و بنویسیم از درس 1تا 6..... علیرضا بدرخجسته
پاسخنامه آزمون ریاضی از فصل 1تا 4 ......................... رضا انصاریان
پاسخنامه آزمون علوم تجربی از درس 1تا 7................ علیرضا بدرخجسته
پاسخنامه آزمون هدیه‌های آسمان از درس 1تا 7....... محمدحسینبذربخش
پاسخنامه آزمون هدیه‌های آسمان از درس 1تا 10..... علیرضا بدرخجسته
پاسخنامه آزمون بخوانیم و بنویسیم از درس 1تا 10... علیرضا بدرخجسته
پاسخنامه آزمون اجتماعی از درس 1 تا 14 ................. علیرضا بدرخجسته
پاسخنامه آزمون ریاضی از صفحه 1 تا 91 ................... خرسندیان-انصاریان 
پاسخنامه آزمون بخوانیم و بنویسیم 1تا 12.................. بدرخجسته-رحیمی 
پاسخنامه آزمون علوم از درس 1 تا 8  .......................... اسدی-انصاری-حجتی‌پور
پاسخنامه آزمون ریاضی فصل 5  ................................... ❀❀❀❀❀❀❀❀
پاسخنامه آزمون ریاضی فصل 1 تا 5 (1 تا 100) ......... ❀❀❀❀❀❀❀❀ 
پاسخنامه آزمون هدیه‌های آسمان از درس 1تا 14...... رضا انصاریان
پاسخنامه آزمون علوم از درس 1 تا 10  ........................ رضا خرسندیان
پاسخنامه آزمون ریاضی فصل 1 تا 6 (1 تا 111) ......... ❀❀❀❀❀❀❀❀ 

پاسخنامه آزمون ریاضی فصل 1 تا 7 ............................ ❀❀❀❀❀❀❀❀
پاسخنامه آزمون بخوانیم و بنویسیم 1تا 14.................. بدرخجسته
پاسخنامه آزمون ریاضی فصل 1 تا 7 (متوسط) .......... ❀❀❀❀❀❀❀❀ 

پاسخنامه آزمون ریاضی فصل 1 تا 8 (متوسط) .......... ❀❀❀❀❀❀❀❀ 

دانلود کنید

سوالات تستي اجتماعي پايه ششم

سوالات تستي فارسي پايه ششم

سوالات تستي هديه هاي آسمان پايه ششم

 سوالات تستي علوم پايه ششم

سوالات تستي رياضي پايه ششم

 دانلود نکات ریاضی پایه ی ششم 

 دانلود نکات فصل1 و 2     دانلود نکات فصل3     دانلود نکات فصل4      

دانلود پیک آدینه شماره ۱۴ پایه ششم دبستان

دانلود نمونه تمرین فصل سوم ریاضی ششم، اندازه گیری طول و زاویه

دانلود امتحان فارسی درس‌های ۷ و ۸  

دانلود نکات مهم فصل ۱ تا ۶ مطالعات اجتماعی پایه ششم

دانلود پیک آدینه شماره ۱۳ پایه ششم دبستان

دانلود آزمون ماهانه ی هدیه آسمان پایه ششم

دانلود نکات درس 6 علوم تجربی پایه ششم (ورزش و نیرو 1)

دانلود نکات فصل 3 ریاضی پایه ششم (اندازه‌گیری طول و زاویه)

دانلود درس آزاد (درس هشتم) فارسی پایه ششم

دانلود پیک آدینه شماره ۱۲ پایه ششم دبستان

دانلود متن املاء ماهانه از درس ۵ تا ۷ آبان ماه

دانلود تمام چک لیست‌های تفکر و پژوهش

دانلود آزمون ماهانه کار و فناوری از درس 1 تا 9

منبع دبستان شاهد بندر انزلی

مجموعه امتحانات ترم اول ششم دبستان/پایگاه اینترنتی ششم

دانلود نمونه فرم شرح حال 

دانلود نمونه فرم فهرست محتوی کلی

دانلود نمونه فرم فهرست محتوی

دانلود نمونه فرم رویداد نگاری

دانلود نمونه فرم فهرست وارسی عمومی

دانلود نمونه فرم فهرست وارسی

دانلود نمونه فرم مقیاس درجه بندی نگاره ای

دانلود نمونه برگ ارزیابی والدین از پوشه ی کار

دانلود نمونه برگ خود ارزشیابی دانش آموز پایه ی اول ابتدایی

دانلود نمونه برگ خود ارزشیابی دانش آموز پایه ی دوم ابتدایی

دانلود نمونه برگ خود ارزشیابی دانش آموز پایه ی سوم و چهارم و پنجم ابتدایی

دانلود نمونه برگ خود ارزشیابی دانش آموز پایه ی ششم ابتدایی

دانلود نمونه فرم سنجش مشاهده ای در حیطه ی اجتماعی – عاطفی

دانلود نمونه فرم سنجش مشاهده ای در حیطه ی جسمانی

این محتوای الکترونیکی که در قالب یک فایل اجرائی(EXE) ارائه شده و با دوبار کلیک کردن روی آن اجرا می شود ،  برای یادگیری هرچه بهتر مضرب های یکی از اعداد 2 و 3 و 4 و ...و 9 بسیار مفید می باشد . از این محتوای آموزشی، معلمان گرامی می توانند برای هیجان و شادی بیشتر در کلاس درس ریاضی و سرگرم کردن دانش آموزان  ، استفاده نمایند . دانش آموزان نیز در رایانه های شخصی خود می توانند ، برای یادگیری هرچه بهتر مضرب های اعداد ، همراه با شور و هیجان از این محتوا استفاده نمایند .این محتوای ریاضی دارای درجه دشواری از قبیل : معمولی - مشکل و خیلی مشکل می باشد .برای بازی کردن شما هم از موس  و هم از کلید های جهتی صفحه کلید یعنی → و ← استفاده نمائید .

http://lrn.ir/Demo

جهت استفاده از مجموعه اهداف و نمونه سوالات پایه ششم ابتدایی بر روی هر یك از عناوین ذیل كلیك و  جهت اجرا بر روی كامپیوتر خود آنرا  دانلود نمایید.

برای مشاهده‌ی هر یك از فایلها ابتدا آن را از حالت فشرده خارج ساخته سپس اجرا نمایید.

در ضمن

برای اجرا آنها نیاز به (Flash Player) می باشد...

علوم

ریاضی

فارسی

علوم اجتماعی

هدیه‌های آسمان

شیوه نامه ارزشیابی سایر دروس پایه‌ی ششم

منبع : http://mathhome.ir

قابل استفاده برای دانش آموزان

و همکاران سه مقطع و اولیا

  آزمون های آنلاین ششم ابتدایی

 لغت نامه (واژه یاب)

محتوای الکترونیکی مجموع زوایای چند ضلعی

در این محتوا شما با مجموع زوایای چند ضلعی ها آشنا می شوید .حتی با تغییر دادن زوایا هم مجموع آن ها هیچ تغییری نمی کند و ثابت می ماند.این محتوای آموزشی برای مقاطع دبستان و راهنمائی مناسب است.

منبع: www.LRN.ir

قواعد بخش پذیری

منبع : http://ali-nasiri-k.blogfa.com

فسیل چیست؟

معناى لغوى فسیل عبارت است از چیزى که از حفارى به دست آمده باشد. به عبارت دیگر فسیل ها، اجساد و بقایا و آثار موجوداتى مى باشند که پس از مرگ در بین رسوبات دفن شده و همراه با آن ها تحت تاثیر پدیده سنگ شدگى ( دیاژنز ) قرار گرفته اند.

بنابراین فسیل ها انواع باقیمانده جانورى و گیاهى نظیر جسم حیوانات و استخوان هاى مربوط به آن ها، تنه گیاهان قدیمى و ساختمان شان، کرم هاى نرم، ستاره هاى دریایى و غیره ( از نقطه نظر تشریحى ) و آثار و مواد به جامانده از آن ها نظیر فضولات، مدفوعات، تخم ها ( آثار طبیعى ) و اثر لانه ها، آشیانه ها، رد پاها ( آثار مصنوعى ) را شامل مى شود و تمامى این ها به طور مستقیم توسط موجودات که در گذشته مى زیسته اند، به وجود آمده اند. بدین ترتیب براى آن که یک شى فسیل به حساب آید، بایستى بقایا و یا آثار فعالیت زیستى موجودات گذشته باشد.

 به طور کلى فسیل ها را به دو گروه تقسیم مى نمایند :

١. فسیل هاى اندامى

٢.  فسیل هاى اثری

منظور از فسیل هاى اندامى، بقایاى حقیقى موجودات زنده مى باشند که در حالات بسیار مساعد شکل آن ها با شکل موجود زنده اصلى اولیه کاملا تطبیق مى کند و تغییر زیادى در آن صورت نگرفته است. اما فسیل هاى اثرى علائم غیر مستقیم حیات هستند که توسط موجودات بر جاى گذاشته شده اند. جاى پاهاى دایناسور، اثرات ناشى از خزیدن تریلوبیت ها و سایر شواهد فرآیندهاى حیات همچون فضولات و مدفوعات که به صورت فسیل در آمده اند همگى جزء فسیل هاى اثرى محسوب مى گردند.

حال این سوال مطرح مى شود چه فسیل هایى را با ارزش مى خوانیم ؟

در جواب باید گفت فسیل هاى راهنما (Index Fossils). آن دسته از فسیل ها به این نام خوانده مى شوند که :

١. شناسایی آن ها آسان است

٢.  بسیار فراوانند

٣. داراى عمر کوتاه بوده اند

٤.  از گسترش جغرافیایى قابل توجهى برخوردارند

نویسنده ناصر پوربافرانی 

مقدمه
خورشید ستاره‌ای است از ستارگان رشته اصلی که 5 میلیارد سال از عمرش می‌گذرد. این ستاره کروی شکل بوده و عمدتا از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. وسعت این ستاره 1.4 میلیون کیلومتر (870000 مایل) است. جرم این ستاره 7 برابر جرم یک ستاره معمولی بوده و همچنین 750 برابر جرم تمام سیاراتی است که به دورش می‌چرخند. در هسته خورشید ، جرم توسط واکنشهای هسته‌ای تبدیل به تشعشعات الکترومغناطیسی که نوعی انرژی هستند، می‌شود. این انرژی به سمت بیرون تابانده شده و باعث درخشنگی خورشید می‌گردد. سایر اجسام آسمانی موجود در منظومه شمسی که توسط جاذبه خورشید در مدارهایشان قرار گرفته‌اند نیز گرمایشان را از این انرژی می‌گیرند.

  مواد تشکیل دهنده خورشید حالت گازی دارند، بنابراین خورشید محدوده دقیق و معینی نداشته و مواد اطراف آن بتدریج در فضا منتشر می‌شوند. اما چنین به نظر می‌رسد که خورشید لبه تیزی داشته باشد، چرا که بیشتر نوری که به زمین می‌رسد از یک لایه که چند صد کیلومتر ضخامت دارد ساطع می‌شود. این لایه فوتوسفر نام داشته و به عنوان سطح خورشید شناخته شده است. بالای سطح خورشید ، کروموسفر یا رنگین کره و هاله خورشیدی قرار دارند که با همدیگر جو خورشید را تشکیل می‌دهند.

مرکز خورشید مانند کوره‌ای هسته‌ای است با دمای 15 میلیون درجه سانتیگراد (27 میلیون درجه فارنهایت) که چگالی‌اش 160 برابر آب می‌باشد. تحت چنین شرایطی هسته‌های اتم هیدروژن باهم ترکیب شده و تبدیل به هسته‌های هلیووم می‌شوند. در این حین، 0.7 درصد جرم ترکیب شده ، تبدیل به انرژی می‌شود. از 590 میلیون تن هیدروژنی که در هر ثانیه در مرکز خورشید ترکیب می‌شوند، 3.9 میلیون تن به انرژی تبدیل می‌شود. این سوخت هیدروژنی ، تا 5 میلیارد سال دیگر دوام خواهد داشت. مسیر نامنظم 2 میلیون سال طول می‌کشد تا انرژی تولید شده در مرکز خورشید به سطح آن رسیده و بصورت نور و گرما تابش کند، سپس بعد از فقط 8 دقیقه ، این انرژی به زمین می‌رسد.

هنگامی که خورشید منبسط می شود تا تبدیل به یک غول سرخ شود، قطرش حدود 150برابر بزرگتر خواهد شد. گازهای منبسط شده و داغ، رنگ زرد و حرارت خود را از دست داده و قرمز رنگ و سرد خواهند شد. اما بخاطر بزرگتر شدن سطح خورشید،درخشندگی آن 1000برابر افزایش یافته و نور بیشتری ساطع خواهد کرد.

 
زبانه‌ها و شعله‌های خورشیدی
زبانه حلقوی در شکل پایین ، خطوط میدان مغناطیسی ، دو لکه خورشیدی را به هم متصل کرده است. در سال 1973 ، یک زبانه خورشیدی (سمت چپ تصویر) 000/588 کیلومتر (365.000 مایل) از سطح خورشید را پوشاند. اغلب فعالیتهای شدید خورشید در نزدیکی لکه‌های خورشیدی رخ می‌دهند. شعله‌های خورشیدی ، جرخه‌هایی از انرژی هستند که عمر چند ساعته دارند، این شعله‌ها هنگامی بوجود می‌آیند که مقدار زیادی انرژی مغناطیسی بطور ناگهانی آزاد شود. زبانه‌های خورشیدی ، فوارانهایی از گاز مشتعل هستند که ممکن است صدها هزار کیلومتر در فضا پیش بروند. میدان مغناطیسی خورشید می‌تواند زبانه‌های حلقوی را هفته‌ها در فضا پیش بروند معلق نگاه دارد.

باد خورشیدی
هاله (جو بیرونی) خورشید حاوی ذراتی است که انرژی کافی برای فرار از جاذبه خورشید را دارند. این ذرات بصورت مارپیچی با سرعتی معادل900 کیلومتر (560 مایل) در ثانیه از خورشید دور شده و باد خورشیدی را بوجود می‌آورند. این ذرات در همان مسیرهای میدان مغناطیسی خورشید حرکت می‌کنند و از آنجا که دارای بار الکتریکی هستند، منظومه شمسی را پر از جریانات الکتریکی می‌کنند. ناحیه فعالیتهای خورشیدی ، هلیوسفر (کره خورشیدی) نامیده می‌شود. باد خورشیدی در هر ثانیه حدود یک میلیون تن هیدروژن حورشید را از بین می‌برد. 100000 میلیارد سال طول خواهد کشید تا باد خورشیدی تمام جرم خورشید را در فضای بین سیاره‌ای پخش کند، اما طول عمر طبیعی خورشید فقط 10 میلیارد سال است.

چرخه‌ها و لکه‌های خورشیدی
حرکت وضعی خورشید باعث ایجاد میدان مغناطیسی می‌شود، مناطق استوایی خورشید سریعتر از مناطق قطبی آن چرخیده و این امر باعث می‌شود که خطوط میدان مغناطیسی درون خورشید حلقه بزنند. این خطوط در صورت خروج از سطح خورشید ، باعث فعالیتهای خورشیدی نظیر لکه‌های خورشیدی ، شعله‌ها و زبانه‌های خورشیدی می‌شوند. این فعالیتها ، بخصوص لکه‌های خورشیدی ، چرخه‌ای 11 ساله دارند.

مرگ خورشید
5 میلیارد سال بعد ، بیشتر هیدروژن موجود در هسته خورشید گداخته شده و صرف تهیه هلیوم خواهد شد. در آن زمان ، جاذبه باعث انقباض هسته شده و فشار ، دمای آنرا افزایش خواهد داد. هیدروژن شروع به سوختن در پوسته اطراف هسته خواهد کرد. انرژی حاصل از این گداخت هسته‌ای در پوسته ، باعث انبساط لایه‌های خارجی خواهد شد و سیارات عطارد و زهره را ذوب می‌کند و آنها را در بر می‌گیرد. انبساط خورشید تا مدار زمین متوقف شده و حرارتش تمام موجودات زنده را از بین می‌برد. بعد از آن خورشید تبدیل به یک غول سرخ می‌شود. سپس ، لایه‌های خارجی در فضا پخش شده و یک سحابی سیاره‌ای تشکیل خواهند داد. هسته نیز بصورت یک ستاره کوتوله سفید باقی مانده و بتدریج از بین خواهد رفت. پس می‌توان گفت که با فرا رسیدن مرگ خورشید ، مرگ زمین و تمام موجودات این سیاره فرا می‌رسد.

 ارتعاشات خورشیدی

  ارتعاشات خورشید مانند زنگیست که دائم در حال نواخته شدن است. خورشید در آن واحد بیشتر از ۱۰ میلیون درجه صوت مختلف ایجاد می کند. ارتعاشات گازهای خورشیدی از نظر مکانیکی شبیه به ارتعاشات هوا، که آنها را با نام امواج صوتی می شناسیم، می باشند. از این رو ستاره شناسان امواج خورشیدی را به رغم اینکه نمی شنویم، مانند امواج صوتی می دانند. سریعترین ارتعاش خورشیدی حدود ۲ دقیقه به طول می انجامد. مدت زمان یک ارتعاش مقدار زمان لازم برای کامل شدن یک حلقه یا سیکل از ارتعاش است. آرام ترین ارتعاشی که گوش انسان قادر به تشخیص آن می باشد مدت زمانی معادل ۲۰/۱ ثانیه دارد.

بیشتر امواج صوتی خورشید از “سلولهای حرارتی” موجود در توده های متراکم گاز در اعماق خورشید سرچشمه می گیرند. (*هوا دارای خاصیت ارتجاعی می‌باشد هنگامی که یک لایه از مولکولهای هوا به جلو رانده می‌شود، این لایه به نوبه خود لایه دیگری را به جلو می‌راند و خود به حال اول بر می‌گردد. لایه جدیدی نیز لایه دیگری را به جلو می‌راند و به همین ترتیب این عمل بارها و بارها تکرار می‌گردد تا انرژی به پایان برسد. این جابجایی مولکولها اگر بیش از ۱۶ مرتبه در ثانیه تکرار ‌گردد صدا بوجود می‌آید. هر رفت و برگشت لایه هوا یک سیکل نام دارد و تعداد سیکل در ثانیه تواتر یا بسامد یا فرکانس نامیده می‌شود).این سلولها انرژی را تا سطح خورشید بالا می آورند. بالا آمدن این سلولها مانند بالا آمدن بخار از آب در حال جوشیدن است. واژه سلولهای حرارتی به همین دلیل به آنها اطلاق می گردد. هنگامیکه سلولها بالا می آیند، سرد می شوند. آنگاه به درون خورشید جائیکه بالا آمدن از آنجا آغاز می شود باز می گردند. در هنگام سقوط و پائین رفتن سلولهای حرارتی ارتعاش شدیدی به وجود می آید. این ارتعاش باعث می شود که امواج صوتی از درون سلولها خارج شوند.

از آنجائیکه اتمسفر خورشید غلظت کمی دارد، امواج صوتی نمی توانند در آن به حرکت و جریان درآیند. در نتیجه، وقتی که یک موج به سطح می رسد مجددا به درون خورشید بر میگردد. بنابراین قسمت کوچکی از سطح خورشید حرکت تند و سریعی به بالا و پائین پیدا می کند. وقتی یک موج به درون خورشید سفر می کند، به سمت بالا و سطح آن خم می شود. مقدار انحنای موج بستگی به چگالی گازی که موج درون آن حرکت میکند و مواردی دیگر دارد. در نهایت، موج به سطح می رسد و دوباره به درون بر می گردد. این رفت و آمدها تا آنجا که موج انرژی خود را در گازهای پیرامون از دست بدهد، ادامه خواهد داشت.
امواجی که به عمیق ترین فاصله از سطح خورشید فرو می روند طولانی ترین مدت را دارند. برخی از این امواج تا هسته خورشید فرو می روند و مدتی معادل چندین ساعت دارند.

                                    مشخصات خورشید

منبع : رشد - ستاره شناسی

 اخترشناسان با تحلیل دوباره اطلاعات گردآوری‌شده توسط لرزه‌سنج‌ماه ماموریت آپولو کشف کرده‌اند ساختار داخلی ماه بسیار شبیه به زمین است. پیش از این تصور می‌شد ماه به دلیل جثه کوچکش فاقد هسته مایع است.

سیگناﻝ‌ﻫﺎﻱ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‌ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﻨﺴﻮﺭﻫﺎﻱ ﻟﺮﺯﻩسنج ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1971 ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻀﺎﻧﻮﺭﺩﺍﻥ «ﺁﭘﻮﻟﻮ» ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻩ ﻛﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ، ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ‌ﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻩ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺯﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻪ‌ﺍﻱ ﻣﺎﻳﻊ ﺩﺍﺭﺩ.

ﺑﻪ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺳﺮﻭﻳﺲ ﻋﻠﻤﻲ ﺧﺒﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺍﻳﺴﻨﺎ، ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻧﺎﺳﺎ ﺗﻜﻨﻴﻚ‌ﻫﺎﻱ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﺮﺯﻩ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻃﻼ‌ﻋﺎﺕ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﻨﺴﻮﺭﻫﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ.

ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ‌ﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻩ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻫﺴﺘﻪ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺟﺎﻣﺪ ﻭ ﻏﻨﻲ ﺍﺯ ﺁﻫﻦ ﺑﺎ ﺷﻌﺎﻉ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ 240 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻭ ﻳﻚ ﻫﺴﺘﻪ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﻭﺍﻥ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺁﻫﻦ ﻣﺎﻳﻊ که تا ﺷﻌﺎﻉ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ 330 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮی گسترده شده، ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺯﻣﻴﻦ ﺩﺭ ﻻ‌ﻳﻪ ﻣﺮﺯﻱ ﻣﺬﺍﺏ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ تا ﺷﻌﺎﻋ ﺣﺪﻭﺩ 485 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮی از مرکز ماه ادامه پیدا کرده است.

ﺍﻳﻦ ﺍﻃﻼ‌ﻋﺎﺕ، ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺪ ﻗﻤﺮﻱ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻲ‌ﻛﻨﺪ. ﻣﻮﻟﺪ ﻗﻤﺮﻱ ﻳﻚ ﺭﻭﻧﺪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺁﻥ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ‌ ﻣﺎﻩ، ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪﺵ ﺭﺍ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺣﻔﻆ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻛﺸﻒ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻫﺴﺘﻪ ﻣﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﻣﺪﻝ‌ﻫﺎﻱ ﺩﻗﻴﻖ ﺍﺯ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎﻩ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ.

ﻫﺴﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺩﺭﺻﺪ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺒﻚ ﻣﺎﻧﻨﺪگوگرد است ﻛﻪ نتایج ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺟﺪﻳﺪ ﺯﻟﺰﻟﻪ‌ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ را ﻛﻪ ﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺒﻚی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ ﻭ گوگرد ﺩﺭ ﻻ‌ﻳﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻫﺴﺘﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻲ‌ﺩهﺩ، ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻣﻲ‌ﻛﻨﺪ.

ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﺯ ﺍﻃﻼ‌ﻋﺎﺕ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺁﭘﻮﻟﻮ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﺪ. ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻟﺮﺯﻩ‌ﻧﮕﺎﺭﻱ ﺍﻧﻔﻌﺎﻟﻲ ﺁﭘﻮﻟﻮ ﺍﺯ 4 ﻟﺮﺯﻩ‌ﻧﮕﺎﺭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻝ‌ﻫﺎﻱ 1969 ﻭ 1972 ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﻧﺼﺐ ﺷﺪ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‌ﻫﺎﻱ ﻟﺮﺯﻩ‌ﻳﻲ ﻣﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺗﺎ ﺍﻭﺍﺧﺮ 1977 ﺛﺒﺖ ﻛﺮﺩ.

منبع: http://www.khabaronline.ir/news-121973.aspx

مریخ سیاره سرخ

مریخ چهارمین سیاره منظومه شمسی و  آخرین سیاره سنگی است که بر گرد خورشید می چرخد. در طول تاریخ بشر همواره این سیاره در کانون توجهات نجومی بوده است. برای مثال بابلیان قدیم حرکات این نور قرمزسرگردان آسمان شب را دنبال کردند ونام nargel  یا  نام خدای جنگ را برآن گذاشتند.در همان زمان رومی ها بخاطر گرامیداشت خدای جنگشان اسم کنونی آنرا انتخاب کردند. یونانی ها نیز این سیاره را آرس که بیانگر خدای جنگ آنان است می نامیدند. این سیاره نزد کسانی که به آسمان می نگریستند مظهر جنگ و خون بود.

این سیاره در یک مدار بیضی شکل و با سرعتی حدود 1/24 کیلومتر در ثانیه  به دور خورشید می چرخد که اوج یا دورترین فاصله آن از خورشید  2۵۸ میلیون کیلومتر و در حضیض یانزدیکترین فاصله ۲۰۸ میلیون کیلومتر از خورشید فاصله می گیرد. ولی به طور متوسط 228 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد. این سیاره همسایه بعدی زمین است که گاهی به ما نزدیک می شود و به حدود ۵۸ میلیون کیلومتری ما می رسد و گاهی در آن سوی خورشید به فاصله ۴۰۳ میلیون کیلومتری از ما قرار می گیرد. از جهاتی هم شبیه زمین است و یک شبانه روز آن حدود۲۴   ساعت و۴۳  دقیقه  طول می کشد.اگر هرشب در یک ساعت خاص مریخ را رصد کنید حدود ۳۳ شب وقت لازم است تا بتوانید کل سیاره را رصد کنید. محور گردش آن نسبت به خط عمود حدود 24 درجه است. هر یک سال آن معادل 2 سال (687 روز) زمینی است و قطر آن حدود 6794 کیلومتر است (جالب است بدانید مساحت مریخ با مساحت خشکیهای زمین تقریبا برابر است.) به علت دوری از خورشید حداقل دمای آن به 100 درجه زیر صفر و حداکثر آن به 27 درجه سانتیگراد می رسد.

سرعت گریز از سطح آن 5 کیلومتر بر ثانیه است. جو آن 200 مرتبه از جو زمین رقیق تر است و فشار این جو رقیق حدود پنج میلی بار است(فشار جو زمین بیش از 1000 میلی بار است).هسته سیاره بصورت ترکیبی از آهن وسیلیسیم وجنس جبه نیز از سیلیسیم می باشد.

بهترین زمان رصد مریخ زمانی است که با زمین در حالت مقابله باشد در این وضعیت فاصله بین دو جرم به حداقل رسیده ومی توان عوارض سطحی سیاره را با تلسکوپهای آماتوری نیز مشاهده کرد.این وضعیت هر ۲۶ ماه یکبار تکرار می شود و۳ ماه قبل و۳ ماه بعد ازاین تاریخ است که  سیاره ارزش رصد کردن پیدا می کند ودر بقیه روزها اندازه آن بسیارکوچک است.

البته با توجه به بیضوی بودن مدار دو سیاره زمین و مریخ در هر مقابله فاصله بین دو جرم متفاوت است بنابراین بعضی از مقابله ها از بقیه باارزش تر هستند.در ضمن بدلیل همین بیضی بودن مداری در چرخش بدور خورشید حداقل فاصله بین دو سیاره معمولا" چند روز قبل یا بعد از مقابله رخ می دهد.

حرکت رجعی(بازگشتی):

در حالیکه زمین به حالت مقابله با این سیاره می رسد(مانند بقیه سیارات بیرونی ) وبعد از عبور از آن حالت به نظر می رسد که این سیاره حرکت عادی به سمت شرق خود در زمینه ستارگان  را متوقف کرده وبه سمت غرب برمی گردد بعد از مدتی دوباره متوقف شده وحرکت عادی خود به سمت شرق را آغاز می کند.این حرکت ویژه سیارات بیرونی ناشی از این است که زمین در مدار دور خورشید سریعتر از آنها حرکت می کند.در حالیکه زمین از آنها سبقت می گیرد به نظر می رسد که مانند اتومبیلی در اتوبان از زمین عقب می مانند وبه عقب بر می گردند ولی بعد از اینکه فاصه زمین با آنها بیشتر شد (برای مثال بعد از گذشت دو ماه ) به نظر می رسد که حرکت عادی خود را آغاز می کنند.

 ترکیبات جوی:

در جو آن گازهای دی اکسید کربن (با درصد۳/۹۵ )، اکسیژن (با درصد ۱۵/۰ )، نیتروژن با درصد۷/۲و کمی بخار آب(با درصد ۰۳/۰ ) و گازهای بی اثر(مانند آرگون با درصد ۶/۱ )وجود دارد.

مهمترین عوارض سطحی:

مریخ دارای کوه آتشفشانی عظیم الجثه ای است که المپیوس(Olympus Mons ) نام دارد. این کوه بزرگترین کوه آتشفشانی در منظومه شمسی است. وسعت المپیوس در حدود 600 کیلومتر،ارتفاع آن از دشتهای مجاور24 کیلومتر و قطر دهانه آتشفشانی آن ۸0 کیلومتر است.علاوه بر این دره ای با طول ۴۰۰۰ کیلومتر وعمق ۷ کیلومتر بانام Valles Marineris و دهانه ای برخوردی بزرگ با قطر۲۰۰۰ وعمق ۶ کیلومتر با نام Hellas Planitiaدر سطح مریخ وجود دارد.

وجود جو٬ کلاهک های قطبی٬ تغییرات اشکال روشنایی وتاریکی ها بر سطح آن وبطور کلی داستان معروف کانالهای مریخی باعث شد تعداد زیادی از منجمان ودانشمندان آنرا سیاره ای مانند زمین بپندارند وحتی زندگی موجوداتی مانند انسان را بر سطح آن جاری می دانستند.بعد از گذشت حدود سه دهه٬ فضاپیماهای روباتیک٬ مدار گردها ٬مریخ نورد ها تمام این نظرات را باطل اعلام کرده اند.

نامگذاری عوارض سطحی :

همانطور که می دانید روشنایی یک جسم بازتاب کننده نوری، آلبدو یا ضریب بازتاب و نواحی تاریک وروشن سطحی اجرام نیز عوارض آلبدویی نامیده می شوند.بکمک فضاپیماها ودیگر ماهواره های مخصوص نقشه برداری از مریخ مشخص شده که در مریخ بعضی از این عوارض٬ نواحی توپوگرافیکی نیستند فقط ناشی از اختلاف رنگ میان نواحی مجاور ناشی از اختلاف مواد تشکیل دهنده سطحی هستند.در حالیکه نواحی ای نیز وجود دارند که ناشی از عوارض طبیعی سیاره هستند.

بنابراین این سیاره دارای دو نوع نقشه با نامگذاریهای متفاوت است آنهایی که بر اساس عوارض مشاهده شده از زمین تعریف شده اند وآنهایی که بر اساس نقشه برداریهای دقیق از نزدیک تهیه شده اند.بر این اساس عوارضی  وجوددارند که دارای دو نام قدیمی وجدید می باشند .برای مثال دریای  Mare Sirenum  به Terra Sirenum  به معنای سرزمین Sirens  تغییر نام داده است. بسیاری از رصد کنندگان مریخ هنوز تمایل دارند از نامگذاریهای قدیمی استفاده کنند چراکه این نامهاهستند که بیانگر ظاهرعوارض قابل مشاهده از روی زمین هستند .

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نامگذاری عوارض سطحی به آدرس زیر مراجعه نمایید:

http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/SystemSearch2.jsp?System=Mars

ابرهای مریخی:

ابرهای مریخ عموما" از غبار٬ مه٬ شبنم ودیگر ذرات تشکیل شده ودارای رنگهای متفاوتی هستند.

1-ابرهای سفید: این ابرها بیشتردر نواحی میانه واستوایی بویژه بین فصلهای بهار وپاییز دیده می شوند.این ابرها پدیده ای روزانه هستند در اول صبح تشکیل شده وبا افزایش دما در میانه روز ازبین می روند.این ابرها در نیمکره ای که پوشش قطبی آن در حال ذوب شدن است بیشتر به چشم می خورند.

2-ابرهای سفید –آبی :این ابرها معمولا" باابرهای سفید شکل می گیرند والبته بعضی مواقع تشخیص آنها مشکل است.عقیده بر این است که این ابرها در ارتفاع های پایین جو سیاره شکل می گیرندواحتمالا" مه وشبنم سطحی هستند.

3- ابرهای زرد رنگ: این ابرها معمولا" زمانی که سیاره در حضیض مداری یعنی زمانی که با خورشید کمترین فاصله را دارد وگرمای خورشید موجب صعود بادهایی که ذرات غبار سطحی را به همراه دارند میشود بوجود می آیند. در حالیکه این ابرها کوچک وبا عمر کم هستند در بعضی موارد حتی می توانند کل سطح سیاره را دربر بگیرند .این ابرها معمولا در نواحی Hellas Planitia   و Serpentis Mare شکل می گیرند٬البته می توان انتظار شکل گیری آنها را در نواحی  Chryse٬Solis Lacus ٬ Lsidis Regio   و Aeria  داشت.

4-ابرهای دابلیو شکل: این ابرها با نواحی آتشفشانی سیاره مانند Olympus Mons ٬Pavonis Mons ٬ Ascraeus Mons  و Arsia Mons  همراه هستند معمولا" بزرگ بوده وسریع حرکت می کنند.

طوفانهای غباری:

 این طوفانها در هرزمانی می توانند رخ دهند اما در زمانی که مریخ در حضیض مداری باشد وگرمای خورشید موجب وقوع بادهای سریع السیرسطحی می شود بیشتر رخ می دهند. این طوفانها می توانند مقطعی بوده ویا کل سیاره را دربربگیرند وموجب ناپدید شدن عوارض سطحی سیاره از دید زمینیان شوند.گفتنی است برای مشاهده عورض سطحی سیاره مناسب است که از فیلترهای ویژه رصد مریخ استفاده نمود.

قطبهای مریخ

در سال 1666 میلادی جیووانی دومینیکو کاسینی ستاره شناس ایتالیایی و متصدی رصدخانه لویی چهاردهم در پاریس نواحی سفید رنگی را در قطبهای مریخ کشف کرد. بعد ها مشاهدات ویلیام هرشل این کشف را تایید کرد و مشخص شد که نواحی سفید رنگ در واقع پوششهای قطبی مریخ اند. این پوششها درست همانند پوششهای یخی زمین رشد می کنند و طی یک سال مریخی به تدریج تحلیل می روند. هرشل تصور می کرد که ساکنان مریخ در شرایطی نظیر شرایط حاکم بر زمین با چهار فصل و روزهایی تقریبا" برابر با روزهای زمین زندگی می کنند. پوشش یخی قطب جنوب مریخ بزرگتر از پوشش قطب شمالی است اما گهگاهی تغییراتی نیز دارد و گاهی به دو یا چند قسمت جداگانه تقسیم می شود علاوه بر این می تواند در فصل بهار حتی ناپدید شود..دربعضی از مقابله های مریخ با زمین بعلت زاویه کشیدگی محور آن، قطب جنوب مریخ بخوبی آشکار است.تغییرات قطب شمال مریخ کمتر ازقطب جنوب است البته تغییرات آن مانند قطب جنوب قابل پیش بینی نیست بهمین دلیل رصد آن جذاب تر است.در بعضی از روزها بویژه در فصل پاییز مریخی بر فراز قطب شمال مریخ چیزی شبیه آب یا مه تشکیل شده وناپدید می شود.بزرگ شدن پوشش قطب شمال با افزایش مه رابطه مستقیم دارد.

طیف سنج مادون قرمز   مارینر9 مشخص کرد که دمای سیاره مریخ در استوا حداکثر17 درجه سانتیگراد و در نواحی قطبی حداقل 120 درجه سانتیگراد زیر صفر است. هنگامی که سیاره در نقطه اوج مداری خود قرار دارد در نیمکره جنوبی زمستان است که سردتر از زمستان نیمکره شمالی است. پوشش یخی زمستانی در جنوب می تواند تا عرض جغرافیایی 55 درجه جنوبی امتداد یابد. هنگامی که سیاره به خورشید نزدیک می شود نواحی شمالی زمستان گرمتری دارند. در این صورت پوشش یخی زمستانی فقط می تواند تا عرض جغرافیایی 65 درجه شمالی برسد. در تابستان زمانی که با افزایش دما دی اکسید کربن منجمد(یخ خشک) به بخار تبدیل می شود پوششهای یخی نیز ذوب می شوند. دانشمندان معتقدند که یخهای قطب جنوب از دی اکسید کربن تشکیل شده اند. این یخها بر خلاف دی اکسید کربن برفکی که پایداری کمی دارد دیر ذوب می شوند. قطر پوشش قطب جنوب در اوج گرمای تابستان نیمکره جنوبی به 300 کیلومتر می رسد. قطر پوشش قطب شمال خیلی بیشتر است و هرگز کمتر از هزار کیلومتر نمی شود. دماهای اندازه گیری شده در قطب شمال نشان می دهد که پوشش یخی تابستانی باید از آب یخ زده تشکیل شده باشد. زیرا در این زمان دما از نقطه انجماد یخ خشک بالاتر است. به علاوه تجمع بخار آب بر روی پوشش یخی نیمکره شمالی به هنگام تابستان نشان می دهد که در این منطقه آب یخ زده وجود دارد.

قمرهای مریخ

در سال 1877 میلادی هنگامی که شیپارلی به دقت در حال ترسیم کانالها بر روی نقشه هایش بود یک ستاره شناس آمریکایی به نام آسف هال نیز در حال مشاهده مریخ بود. او از نوعی تلسکوپ انعکاسی جدید 66 سانتیمتری واقع در رصدخانه نیروی دریایی ایالات متحده در شهر واشنگتن استفاده می کرد.ستاره شناسان سالها به دنبال قمرهای مریخ بودند. یوهان کپلر در قرن هفدهم میلادی اعلام کرده بود که مریخ باید دو قمر داشته باشد. او معتقد بود که در ورای منظومه شمسی یک الگوی ریاضی نهفته است. طبق این الگو تعداد قمرهای سیاراتی که پس از زمین قرار دارند باید افزایش یابد. به این ترتیب که تعداد آنها هر دفعه باید دو برابر شود. با توجه به این که زمین دارای یک قمر است و در زمان کپلر تصور می شد که سیاره مشتری چهار قمر دارد بنابراین طبق ریاضیات حاکم بر این تئوری مریخ باید دو قمر داشته باشد.

آسف هال در ابتدای اوت 1877 میلادی مشاهدات طاقت فرسایی را برای یافتن اقمار مریخ آغاز کرد. در آن زمان نزدیکی مریخ به زمین مشکلاتی را ایجاد می کرد. مریخ آنقدر نزدیک بود که به هنگام مشاهده آن توسط تلسکوپ درخشندگی قابل توجهش اشکالاتی را در رصد این سیاره ایجاد می کرد. هال در یازدهم اوت متقاعد شد که چیزی نمی تواند بیابد. ولی همسرش به او اصرار کرد که بار دیگر نگاه کند. بالاخره در آن شب او متوجه چیزی شد. آن جرم آسمانی خیلی کوچک بود ولی قطعا" وجود داشت. بعد از مدتی آسمان ابری شد.

در شانزدهم اوت آسمان دوباره صاف شد و هال توانست قمر مریخ را به وضوح مشاهده کند. در روز هفدهم اوت هال با پیدا کردن قمر دوم مریخ به هیجان آمد. به این ترتیب نظریه دو برابر شدن اقمار درست به نظر می رسید. دانشمندان همچنان تصور می کردند که سیاره مشتری دارای چهار قمر و سیاره زحل دارای هشت قمر است. اما آنها در سال 1892 میلادی قمر پنجم مشتری و در سال 1898 میلادی قمر نهم سیاره زحل را کشف کردند. اکنون آشکار شده بود که تعداد اقمار سیارات مطابق نظر کپلر نیست.

آسف هال اقمار مریخ را به صورت نقاطی نورانی و متحرک مشاهده کرد. ولی تصاویری که در سال 1969 میلادی توسط فضاپیمای مارینر و در سال 1975 توسط وایکینگ ارسال شد نشان داد که اقمار دوقلوی مریخ ظاهری بسیار ناهنجار و بی قاعده دارند. هال این اقمار را به افتخار اسبهای کالسکه خدای جنگ در افسانه یونان فوبوس (به معنای خدای ترس) و دیموس (به معنای خدای وحشت) نامید.

آسف هال نتوانست اندازه اقمار مریخ را تعیین کند. اما مشاهدات بعدی نشان داد که طول قمر بزرگتر مریخ یعنی فوبوس تقریبا" 27 کیلومتر است. فوبوس خیلی به مریخ نزدیک است و دریک مدار دایره ای شکل و به  فاصله 9380 کیلومتری آن قرار دارد. نزدیکی زیاد باعث می شود که این قمر با سرعت زیادی حول مریخ بچرخد. به طوری که هر چرخش کامل آن 7 ساعت و 51 دقیقه طول می کشد.

دیموس هم مانند فوبوس دارای یک مدار دایره ای شکل است ولی در فاصله 23500 کیلومتری مریخ قرار دارد. طول دیموس در حدود 15 کیلومتر است و 31 ساعت و 5 دقیقه طول می کشد تا یکبار به دور مریخ بچرخد.فوبوس و دیموس هر دو خاکستری رنگند و به خاطر وجود دهانه های آتشفشانی شبیه شهاب سنگهای آبله گون اند. این دو قمر هم مانند قمر زمین بدلیل پدیده قفل شدگی گرانشی همیشه یک روی خود را به مریخ نشان می دهند.

شهاب سنگهای مریخی

عقیده بر این است که حداقل۳۴ شهاب سنگ غیر عادی کشف شده بر سطح زمین که با نام شهابسنگهای SNC هم شناخته می شوند ،در واقع تکه هایی از مریخ بوده اند که بر اثر برخوردهای شدید  سنگی یا شهابی از سیاره قرمز جدا شده ودر دام جاذبه زمین گیر افتاده اند این عقیده باوجود شهابسنگهایی که بهمین طریق از سطح ماه به سطح زمین آمده اند تقویت شده است.یک نمونه از شهابسنگهای مریخی شهاب سنگ معروف ALH 84001  با عمری بیش از چهارونیم میلیارد سال می باشد .در تابستان 1996 یک تیم پژوهشی ناسا در مرکز فضایی جانسون اعلام کردند که شواهدی از وجود حیات ابتدایی در این سنگ یافته اند.کارشناسان این تیم عقیده داشتند اولین مولکولهای ارگانیک واصلی که به نظر می رسید دارای منشاء مریخی باشند٬ چندین ترکیب معدنی که از ویژگیهای فعالیت زیستی بوده واحتمالا" میکروفسیل ها(فسیل هایی بسیار ریز) از ساختار باکتری شکل اولیه را درون سنگ مریخی یافته اند.نتایج کار این گروه هنوز بطور قطعی اثبات نشده است.سن این شهابسنگها کمتر از 2 میلیارد سال تخمین زده شده است.ترکیب ساختمانی آنها نشاندهنده این است که در جریانات بازالتی مواد مذاب یا lava  ودر نتیجه فعالیت آتش فشانی شکل گرفته اند.این شهاب سنگها در سه گروه با نامهای شرگوتیت(Sherogottites) ناخلایت وچاسییگنی(Chassigny)یا SNC .کشف گاز حبس شده درون این شهابسنگها یکی از نشانها های مریخی بودن آنها به حساب می آید.ترکیب ایزوتوپیک این سنگها تشابه بسیار زیادی با ترکیب جو مریخ دارد.

کاوش های مریخی

بین سالهای 1963 تا 1974 میلادی کاوشگرهای بسیاری از طرف روسها و آمریکایی ها به سوی سیاره مریخ فرستاده شدند و تعدادی از این کاوشگرها در انجام ماموریت خود ناکام ماندند و تعدادی دیگر توانستند  ماموریت خود را با موفقیت انجام دهند.

در بیستم اوت سال 1975 میلادی فضاپیمای وایکینگ 1 که توسط ایالات متحده آمریکا طراحی و ساخته شده بود به فضا پرتاب شد. نخستین هدف این فضاپیما کشف حیات در سطح سیاره مریخ بود.

به دنبال آن فضاپیمای وایکینگ 2 در نهم سپتامبر همان سال به فضا پرتاب شد. این دو فضاپیما تقریبا" یک سال بعد به مریخ رسیدند و تا زمان انتخاب یک محل مناسب برای فرود در مداری در اطراف مریخ قرار گرفتند. این دو فضاپیما هنگامی که در جستجوی یک محل مناسب برای فرود بودند عکسهایی را به زمین ارسال کردند.

یک ماه پس از ورود به مدار مریخ بالاخره یک محل فرود مناسب برای فضاپیمای وایکینگ 1 انتخاب شد. مریخ نشین فضاپیمای وایکینگ 1 تقریبا" 10 دقیقه پس از ورود به جو مریخ به آرامی فرود آمد. محل فرود در 4/24 درجه شمال قطب مریخ واقع شده بود. 45 روز بعد وایکینگ 2 در آن سوی سیاره 7500 کیلومتر دورتر از وایکینگ 1 در 9/47 درجه شمالی به آرامی فرود آمد. هنگامی که مریخ نشینها از فضاپیما های خود جدا شدند ابتدا سرعت آنها توسط هشت موتور از مدار خارج کننده راکت کند شد. در این مدت یک محافظ حرارتی کپسول را در مقابل اصطکاک ناشی از ورود به جو مریخ محافظت می کرد. هنگامی که سرعت فرود از 16 هزار کیلومتر بر ساعت به حدود هزار کیلومتر بر ساعت کاهش یافت یک چتر باز شد. در ارتفاع هزار متری چتر دور انداخته شد و یک سری هشت تایی از موتورهای راکت مریخ نشین سرعت فرود را باز هم کاهش دادند. در این لحظه سرعت فرود هر یک از مریخ نشینها فقط 8/8 کیلومتر بر ساعت بود.
هر دو مریخ نشین به دوربینهایی با قابلیت عکاسی پی در پی ،بیلهای مکانیکی و دستگاههایی جهت آنالیز شیمیایی و زیست شناسی نمونه های برداشته شده از سطح مریخ مجهز بودند. آنها تصاویر مربوط به طبیعت متروکه ،عوارض صخره ای و مناطق تپه شنی حاصل از وزش بادهای مریخی اطراف محل فرود وایکینگ 1 را به زمین ارسال کردند. اما آنها در انجام ماموریت اصلی خود که کشف حیات در سطح این سیاره بود ناکام ماندند.

پروژه وایکینگها بعنوان اولین وسایل ساخته دست بشر برای فرود آرام بر سطح یک سیاره  به حساب می آمدند.زمان مفید کاری چهار فضاپیمای وایکینگ از 90 روز پیش بینی شده فراتر رفت.نتایج نسبتا" مفیدی از عملیات آنها بدست آمد ونهایتا" ناسا پایان پروژه را در تاریخ 21 می 1983 اعلام کرد.

بعنوان نتایج این پروژه میان سیاره ای اعلام شد که تغییرات دمایی جو سیاره بسیار کم است بعنوان مثال بالاترین دمای ثبت شده توسط  هردو مریخ نشین 21- درجه سانتیگراد وپایین ترین دما نیز 124- درجه سانتی گراد گزارش شد.نتایج بدست آمده ازاین پروژه همچنین نشان میدادند که جو سیاره بطور عمده ای از گازکربنیک تشکیل شده است.نیتروژن آرگون اکسیژن ودر حدی ناچیز نئون٬ زنون وکریپتون نیز وجود دارد.جو سیاره شامل مقادیری اندک آب هم می باشد که مقدار آن تنها به یک هزارم مقدار آب در جو زمین می رسد.حتی این مقادیر ناچیز هم می تواند متراکم شده و ابرهایی را بر فراز جو تشکیل دهد وحتی می تواند موجب تشکیل مه صبحگاهی شود.هم چنین شواهد نشان می دادند که سیاره در گذشته جو چگال تری داشته که باعث جریان یافتن آب مایع بر سطح آن شده است.عوارضی فیزیکی شبیه به بستر رودخانه ها تنگه ها وخطوط ساحلی دریاها اشاره به وجود رودخانه هایی بزرگ وحتی دریاهایی داشته است.

موج جدید کشفیات مربوط به این سیاره از سال 1996 آغاز شد .در این سال ناسا ماموریت نقشه بردار مریخ(Mars Global Surveyor) را از ایستگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال در فلوریدا آغاز کرد.این فضاپیما در 12 سپتامبر سال 1997 به سیاره رسید.بعد از گذشت 1.5 سال تصحیحات مداری از مداری بیضی کشیده به مداری دایروی٬ ماموریت نقشه برداری خود را در مارس 1999 شروع کرد.با استفاده از یک دوربین فوق حساس سیاره را از ارتفاع پایین در یک مدار قطبی که یک سال مریخی( که در حدود دو سال زمینی است) طول کشید نقشه برداری نمود.این فضاپیما بعد از ارسال حجم بسیار زیاد اطلاعات در باره سطح و جو سیاره در سال 2001 فعالیتش را به پایان رساند.

ناسا در سال 1996 فضاپیمایی دیگر را نیز با نام Mars Path Finder  به معنای راهیاب مریخ به سوی آن ارسال کرد.هدف از ارسال آن آزمایش روبات های مجهز مریخ نورد  ارزان قیمت با فناوری بالا بود.راهیاب مریخ طی یک فرود غلطشی وبا استفاده از کیسه های هوایی جهت فرود بر سطح سیاره نشست تصاویری دقیق از محل فرود خود ارسال نمود وتوانست تحلیل های شیمیایی مفیدی را از نزدیکترین سنگها ولایه های محل فرود انجام دهد.نتایج این پروژه نشان میدادند که مریخ زمانی گرم ومرطوب بوده است.اکنون این سئوال مطرح شده بود که آیا در گذشته با وجود آب بر سطح آن وجو غلیظ تر زندگی می توانسته بوجود بیاید یا خیر؟

در 11 دسامبرسال 1998 ناسا یک مدار نورد(Mars Climate Orbiter) با هدف مطالعات  آب وهوا شناسی مریخ روانه آن کرد.این مدار نورد به تحقیقات آب وهوایی میان سیاره ای وبه جمع آوری اطلاعاتی جهت ارسال مریخ نشین قطبی (Mars Polar Lander) پرداخت.این مدار نورد طی یک شیرجه به نواحی غلیظ جو مریخ آتش گرفته ونابود شد.

مریخ نشین قطبی هم در سال 1999 توسط یک موشک دلتا 2 به سمت مریخ پرتاب شد.برنامه ریزی شده بود که در این پروژه یک روبات سطح نشین در منطقه ای قطبی در جنوب سیاره فرود بیاید به همراه آن دو کاوشگر عمقی بانام deep space 2 وجود داشت.متاسفانه در تاریخ 3 دسامبر به سیاره رسید وبطور مرموزی گم شد.

بدنبال آن ناسا  فضاپیمای اودیسه مریخ(Mars Odyssey) را در 7 آوریل 2001 به سیاره قرمز فرستاد.وسایلی با هدف مطالعه سطح سیاره  کشف آب ومحیط یونیده اطراف سیاره در مدار نورد نصب شده بود.اودیسه در تاریخ 24 اکتبر سال 2001 به سیاره رسید ودر مدار مناسب قرار گرفت.با کمک پدیده ترمز هوایی توانست در مداری نزدیک دایروی حول قطبی قرار بگیرد.از ژانویه سال 2002 به اندازه گیری های علمی پرداخت.کار اصلی آن در اواخر تابستان 2004 ادامه یافت از آن به بعدتا تاریخ اکتبر سال 2005 از آن به عنوان یک ماهواره مخابراتی رله ای جهت ارسال اطلاعات از مریخ نورد تحقیقاتی مریخ یا Mars Exploration Rover به زمین استفاده شد.

در تابستان سال 2003 ناسا دو مریخ نورد مشابه به سطح مریخ فرستاد.اسپریت (MER-A) در دهم ژوئن سال 2003 توسط یک موشک دلتا 2 از پایگاه هوایی کیپ کاناورال به فضاپرتاب شد ودر تاریخ 4 ژانویه 2004 با موفقیت بر سطح مریخ فرود آمد.آپورجونیتی یا مریخ نورد فرصت (Opportunity)یا MER-B  را در 7 ژولای 2003 توسط موشک دلتا 2 به فضاپرتاب شد ودر تاریخ 25 ژانویه سال 2004 بر سطح آن فرود آمد.هردو آنها با استفاده از نتایج آزمایشات موفق رهیاب مریخ در استفاده از کیسه های هوایی جهت فرود در سطح فرود آمدند.

در سال 2003 ناسا در پروژه ای با نام مارس اکسپرس (Mars Express) با همکاری با آژانس فضایی اروپا وآژانس فضایی ایتالیا فضاپیمایی را روانه سیاره کرد که در دسامبر همان سال به مریخ رسید وشروع به اندازه گیری های جوی وسطحی سیاره از یک مدار قطبی نمود.این فضاپیما شامل یک سطح نشین کوچک با نام بیگل دو بود (بیگل نام کشتی تحقیقاتی چارلز داروین بود که با آن به تحقیقات گسترده ای دست زد.)متاسفانه پس از فرود بیگل دو بر سطح مریخ آژانس فضایی اروپا نتوانست با آن ارتباط برقرار کند واز دست رفت.علیرغم آن مارس اکسپرس توانست با موفقیت به کارهای در نظر گرفته شده بپردازد.

در تاریخ 12 اوت سال 2005 ناسا یک فضاپیمای جدید ودقیق را با نام Mars Reconnaissance Orbiter(MRO) را راهی سیاره کرد.هدف آن بررسی دقیق تر مناطقی بود که توسط نقشه بردار کره مریخ و اودیسه 2001 انتخاب شده بودند.دقت عکسبرداری آن به 0.2 تا 0.3 متر می رسید.احتمالا" از سال 2009 ناسا برنامه ای گسترده را برای ایجاد آزمایشگاههایی دائمی بر سطح مریخ شروع خواهد نمود.در این برنامه انواع مریخ نورد های جدید کاوشگرهای عمقی روباتهای هوشمند و.... مورد آزمایش قرار خواهند گرفت.

ناسا در نظر دارد از سال 2014 برنامه ساخت وبررسی فضاپیماهای قابل برگشت از مریخ را نیز آغاز کند.

نویسنده :علی پوررسول توچائی

دگر باره اسپان ببستند سخت
به سر بر همی گشت بدخواه بخت

به کشتی گرفتن نهادند سر
گرفتند هر دو دوال کمر

هرآنگه که خشم آورد بخت شوم
کند سنگ خارا به کردار موم

سرافراز سهراب با زور دست
تو گفتی سپهر بلندش ببست

غمی بود رستم ببازید چنگ
گرفت آن بر و یال جنگی پلنگ

خم آورد پشت دلیر جوان
زمانه بیامد نبودش توان

زدش بر زمین بر به کردار شیر
بدانست کاو هم نماند به زیر